SORGINEN BURUZKOA

Beste edozein lekutan bezala, Katalunian ere “sorginak” izan ziren. Hain zuzen ere, historikoki dokumentatuta ez egon arren, Centellesek ospea du sorginen herria izateko. Esaera zaharrak dio:

Jaia iragartzeko kartela

De Centelles, bruixes totes elles.

Centelleskoak, sorginak guztiak

Horregatik urtero Sorginen Gordelekua (Cau de bruixes) antolatzen da. Ez da  ospakizun zaharra, modernoa baizik, 1987an hasi zen eta. Aste batean zehar ekintza batzuk egiten dira: hitzaldiak, erakusketak, …

Aurten, astea hasteko, Kataluniako Historiaren Museoko zuzendariak oso hitzaldi interesgarria egin zuen: Sorginen ehiza XVI. – XVII. mendeetan zehar Katalunian. Historialariaren arabera epaiketa eta exekuzio ugari izan ziren Europa osoan; Katalunian 400en bat, baina Inkisizioaren idazki batzuen arabera, 1000 inguru.

Kataluniako lehenengo
 sorginaren espedientea

Sorginaren ezaugarriak berberak dira beti: emakume zaharra, pobrea, alarguna edo familiarik gabea eta portaera arraroa duena, eta, Espainiako iparraldeko kasuan, Frantzia hegoaldetik etorriak. Oro har, salaketa baten ondorioz izaten ziren prozesuak eta, gehienak, zibilak ziren, ez elizarenak ezta Inkisizioarenak ere. Jaun feudalak edo herriko nobleak antolatzen zuen auzitegia eta, dirudienez, Elizako hierarkiak sorginetan interes eskasa  izan zuen. Hala ere, berehala sorginak deabruaren jarraitzaileak zirela esan zen, aker-itxurako deabruarenak. Orduan, Inkisizioa esku hartzen hasi zen

Malleus maleficarum-aren
irudiak

Prozesu guztietan gauza bera kontatzen da, eta XV. mendean argitaratutako Malleus maleficarum (Sorginen mailua) liburuaren marrazkietan akelarre baten ustezko jarduerak ikus daitezke: umeen sakrifizioa deabruaren omenez, alderantzizko  dantzak, musikari ezkerrak, edabeak egiteko erabiltzen diren animaliak, sexu-harremanak deabruekin eta, bukatzeko, ukenduen prestaketa hegan egiteko.

Bereziki ospetsuak izan ziren Lapurdiko eta Zugarramurdiko epaiketak XVII. mendean zehar. Hala ere interesgarria da Alonso de Salazar inkisidorearen geroko txostena. Salazar-ek dudan jartzen zuen sorginen benetako existentzia. 1614an, eta Inkisizioak hausnarketa egin ondoren, prozesuak gutxitu egin ziren Espainian, baina Katalunian hasi. Pirinioetako haranetan hasi zen ehiza, eta 1614tik 1621era bitartean prozesu asko egin ziren Kataluniako erdigunean. 1622 urtean bukatu zen sorginen  ehiza.

Erraldoiak: Sorgina eta akerra

Zergatik iraun zuen gehiago ehizak Katalunian Espainian baino? Katalunian aginpide zibilak botere handiagoa zeukalako Inkisizioak baino. Hala eta guztiz ere 1619an eliz aginpideak dokumentu bat atera zuen. Hartan proposatu zen sorginak jazartzearen bukaera, eta inkesta egin zen gotzainen artean eta amaitzea erabaki zuten. Konponbide gisa gaia Inkisizioaren esku uztea proposatu zuten. Baina agintaritza zibilek ez zuten onartu, zeren eta Kataluniako konstituzioak ez zuen baimenik eman. Azkenean Kataluniako Errege-auzitegiak hartu zuen prozesuen ardura. Auzitegiak indultua eman zien akusatu guztiei eta prozesuak itxi zituen.

Kaleko giroa

Denda baten erakusleihoa

 Eta orain jaia. Asteburuan hasten da jaia zentzu hertsian esanda. Jaiegunetan ekintza asko ere antolatzen dituzte: umeentzako tailerrak, mozorro lehiaketak, kalejirak erraldoi bereziekin, edari magikoak dastatzea eta abar.  Jende asko etortzen da herrira, haien artean belar-saltzaileak, etorkizuneko aztiak, ipuin-kontalariak, esoterismoan adituak, ... Eta Urteko sorgina izendatu ondoren, deabruen dantza da azken jarduera.

Urteko sorgin batzuk